Życie to chemia, otacza nas i zmienia naszą codzienność, często nas o tym nie informując. Działa potajemnie, bez krzyku: halo to ja! Substancje chemiczne dodawane są do jedzenia, naszych ubrań, samochodów, rowerów, zasłon, dywanów i innych otaczających nas, pomagających nam w egzystencji produktów. Wódka to bardzo popularny trunek, który zawiera niemniej popularny etanol. Etanol to rozpuszczalnik organiczny podobnie jak Metanol. Spożycie tego pierwszego może przysporzyć Twojemu zdrowiu nie lada kłopotów. Zaś ten drugi już w niewielkiej ilości może doprowadzić do Twojego zgonu.
Co przeciętny Kowalski wie o rozpuszczalnikach? Zapewne niewiele. Czy rozpuszczalniki występują w produktach codziennego użytku, np. w kosmetykach? Jakie rozpuszczalniki są szkodliwe? Na te, jak i inne pytania odpowiemy w tym artykule. W pierwszej kolejności dokonajmy podziału rozpuszczalników. Dzielimy je na:
- rozpuszczalniki alifatyczne
- organiczne
- nieorganiczne
- aromatyczne
- rozpuszczalniki niepolarne
- rozpuszczalnik bezaromatyczny
- bezzapachowy
- rozpuszczalnik benzynowy
- benzyna ekstrakcyjna
- rozpuszczalnik bazowy
- rozpuszczalnik bitumiczny
Na rynku można zakupić rozpuszczalniki do:
- rozpuszczalniki do farb
- rozpuszczalniki do farb olejnych
- rozpuszczalnik do farb akrylowych
- rozpuszczalniki do silikonu
- rozpuszczalniki do ekstrakcji
- rozpuszczalnik do kleju
- rozpuszczalniki deuterowane
- do klejów cyjanoakrylowych
Rozpuszczalniki można znaleźć w wielu produktach i obszarach naszego życia
Produkty, które zawierają rozpuszczalniki to między innymi kosmetyki. Wyobraźmy sobie pracę kosmetyczki bez możliwości rozpuszczania lakierów na paznokciach, które wcześniej sama lakierem pomalowała. Taki biznes szybko przestałby mieć rację bytu. Kosmetyki, które służą do oczyszczania twarzy z makijażu, także zawierają rozpuszczalniki i są to rozpuszczalniki organiczne. Oczywiście woda także jest rozpuszczalnikiem organicznym.
Rozpuszczalniki organiczne. Definicja rozpuszczalnika
Rozpuszczalnik może być mieszany z gazami, wodą, a także z cieczą co pozwala stworzyć w ten sposób roztwór zdolny do rozpuszczania. Nie tworzy się przy tym niepożądana reakcja chemiczna.
- mocno
- ciekły
- gazowy
Nie każdy rozpuszczalnik może być używany w warunkach domowych. Istnieją rozpuszczalniki, które podrażniają skórę i mają szkodliwy wpływ na wzrok. Są także rozpuszczalniki, których wdychanie jest śmiertelnie niebezpieczne. Wówczas zabawa nimi powinna odbywać się w laboratorium. Rakotwórczość poszczególnych rozpuszczalników to także częsty temat publicznej debaty. Chlorek metylenu to jeden z takich rozpuszczalników. A co z produktami do czyszczenia, które zawierają niebezpieczne rozpuszczalniki? Czy istnieje dla nich jakaś alternatywa? Obecnie dostępne są środki czyszczące, które zawierają bezpieczne dla środowiska, ludzi i zwierząt rozpuszczalniki. Zielona chemia to przyszłość.
Rozpuszczalniki organiczne
Organiczne rozpuszczalniki można zdefiniować następująco: są to czynniki zawierające węgiel. Jednak na to stwierdzenie należy również spojrzeć z perspektywy, ponieważ nie każdy rozpuszczalnik zawierający węgiel jest rozpuszczalnikiem organicznym.
*Wiele rozpuszczalników organicznych zawiera również halogeny, azot (np. Nitryl) lub wodór (np. Czterochlorek węgla). Na przykład węglany, które nie są przypisane do substancji organicznych, byłyby węglanami.
Rozpuszczalniki aprotyczne i protonowe
*Częściej można spotkać inne rozróżnienie oparte na następujących aspektach:
- aprotyczny: bez grupy funkcyjnej atomów wodoru, które mogą oddzielać protony od cząsteczki
- aprotyczno-polarne: cząsteczki polarne ze stałym momentem dipolowym
- aprotyczne-niepolarne: cząsteczki polarne bez trwałego momentu dipolowego
- protyczny: z grupami funkcyjnymi atomów wodoru, które mogą oddzielać protony od cząsteczki
Poniżej przedstawiono przykłady rozpuszczalników organicznych, które spełniają te aspekty.
Przykłady aprotonowych rozpuszczalników organicznych
Przykłady aprotycznego polarnego rozpuszczalnika:
- Ketony (aceton)
- Nitryl (acetonitryl)
- Związki nitrowe (nitrometan)
- Ester kwasu węglowego (węglan etylenu, węglan dimetylu)
Przykłady aprotonowych rozpuszczalników niepolarnych
- Alkany (parafina)
- Substancje aromatyczne, takie jak benzen,
- Eter (eter dietylowy)
- Chlorowcowane węglowodory (czterochlorek wodoru, chlor)
Przykłady rozpuszczalników protonowych (zwykle nieorganicznych)
- Woda
- Metanol
- Aminy
- Kwasy karboksylowe (kwas octowy, kwas mrówkowy)
- Kwasy mineralne (kwas siarkowy)
Postępowanie z rozpuszczalnikami jako laik
Rozpuszczalniki nie powinny być używane przez ciebie bez wcześniejszego zapoznania się z kartą charakterystyki. Pomoc chemika jest mocno wskazana (o ile to możliwe). Są rozpuszczalniki, których zapach sprawi, że automatycznie odsuniesz się od miejsca, w którym go używasz na bezpieczną odległość. A co z rozpuszczalnikiem, który jest bezzapachowy? Wówczas może dojść do zatrucia i poważnych w skutkach anomalii zdrowotnych. Koniecznie zakładaj maskę, gogle i rękawice. Chemia dla laika jest jak wyprawa w góry, bez odpowiedniego sprzętu nie ruszaj. Aceton, Xylen, Heksan, Toluen, te rozpuszczalniki nie należą do łagodnych i zawsze należy obchodzić się z nimi ostrożnie.
TH!NK
Jeśli zamierzasz użyć jakiegoś rozpuszczalnika koniecznie zastanów się nad tym, jaki efekt końcowy chcesz uzyskać. Używaj rozpuszczalnika zgodnie z jego przeznaczeniem. Innym rozpuszczalnikiem potraktujesz tłuszcz, a innym starą farbę. Rozpuszczalniki działają lepiej jeśli dodasz do nich środek powierzchniowo-czynny (surfaktant). Zwiększa to siłę działania. Oczywiście zasięgnij wcześniej wiedzy co do proporcji. Możesz także kupić gotowy produkt, który zawiera już i rozpuszczalnik i środek powierzchniowo-czynny.
Przeczytaj także inne nasze artykuły:
- Rozpuszczalnik do wosku
- Rozpuszczalnik do kleju
- Rozpuszczalniki do klejów do dywanów
- Jak usunąć plamy markera z gumy?
- Jak usunąć plamy dyni?
